W związku z sejmowymi pracami legislacyjnymi nad projektami ustaw o komornikach sądowych oraz o kosztach komorniczych, pragniemy zwrócić Państwa uwagę na projektowane rozwiązania dotyczące obciążania wierzycieli opłatami egzekucyjnymi w postępowaniach umorzonych z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Zmiany dotyczyć będą także sytuacji, gdy postępowanie umorzone będzie na wniosek wierzyciela lub z uwagi na jego bezczynność. Planowane rozwiązania dotyczyć będą nie tylko postępowań wszczętych po wejściu w życie ustawy, ale także tych, które będą wszczęte przed tą datą. Szczegóły w tym zakresie przedstawiamy w końcowej części niniejszej informacji.
W aktualnie obowiązujących przepisach, w przypadku umorzenia egzekucji, za wyjątkiem sytuacji niecelowego wszczęcia postępowania, opłata egzekucyjna obciążała dłużnika. Wierzyciel więc, prócz poniesionej zaliczki na wydatki, nie ponosił dalszych opłat. Planowana jest radykalna zmiana tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z projektowanym brzmieniem art. 28 ustawy o kosztach komorniczych, w przypadku umorzenia egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność, komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 zł.
Opłata ta podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych i obciążających dłużnika. Nie pobiera się jej od osób fizycznych dochodzących roszczeń pracowniczych lub odszkodowawczych. Wyłączenia te jednak będą miały zastosowanie w wyjątkowych przypadkach. W pierwszym bowiem zakresie opłata zostanie obniżona wyłącznie w przypadku, gdy postępowanie egzekucyjne było częściowo skuteczne. Taka sytuacja statystycznie zdarza się stosunkowo rzadko. Drugie zaś wyłączenie nie znajdzie zastosowania w przypadku windykacji roszczeń wynikających z umów cywilnoprawnych.
Podczas najbliższych posiedzeń sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka kwestia ta będzie jeszcze dyskutowana, nie przewidujemy jednak znaczących zmian w tym zakresie. Być może zmniejszona zostanie wysokość opłaty lub poszerzony zostanie katalog wyłączeń. Rozwiązanie to jednak prawdopodobnie pozostanie w ostatecznym brzmieniu ustawy.
Analizowane zmiany uzupełniają przepisy dotyczące obciążania wierzyciela opłatą egzekucyjną w przypadku umorzenia postępowania z innych przyczyn. Zgodnie bowiem z art. 28 ustawy o kosztach komorniczych, w przypadku umorzenia egzekucji na wniosek wierzyciela lub z powodu jego bezczynności, wierzyciel obciążany zostanie opłatą w wysokości 5% długu pozostałego do wyegzekwowania. Wyjątki dotyczą sytuacji, gdy przyczyną ww. umorzenia i wniosku lub bezczynności wierzyciela jest spłata lub zawarcie ugody między dłużnikiem a wierzycielem. Wtedy opłata ta obciążać będzie dłużnika.
Zgodnie zaś z art. 29 ustawy o kosztach komorniczych, w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania lub wskazania we wniosku egzekucyjnym osoby niebędącej dłużnikiem komornik obciąża wierzyciela opłatą w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi. Przepis ten wyłącza stosowanie art. 28 w zakresie wskazanym powyżej.
W tym zakresie niezwykle istotny jest sposób sformułowania przepisów intertemporalnych wprowadzających ustawę. Zgodnie bowiem z art. 49 ustawy o kosztach komorniczych, zasadą jest, że przepisy nowej ustawy stosuje się wyłącznie do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy. Wyjątek dotyczy jedynie przepisów regulujących obciążanie wierzyciela opłatami egzekucyjnymi. Zgodnie bowiem z decyzją ustawodawcy przepisy art. 28 i art. 29 stosować się będzie od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Niezależnie od pojawiających się wątpliwości dotyczących zgodności planowanych rozwiązań intertemporalnych z przepisami Konstytucji R.P., przyjąć należy, że projektowane rozwiązania w pierwszej połowie 2018 roku staną się obowiązującym w Polsce prawem. Sugerujemy więc rozważenie podjęcia działań przeciwdziałających negatywnym skutkom wprowadzenia ustawy. Polegać to może w szczególności na weryfikacji portfela spraw znajdujących się na etapie postępowania egzekucyjnego, w celu umorzenia postępowań które nie rokują na spłatę, jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów.
Z punktu widzenia wierzycieli masowych, prowadzących aktualnie nieraz dziesiątki tysięcy czynnych egzekucji, projektowane rozwiązania doprowadzą do konieczności poniesienia dodatkowych kosztów, liczonych w milionach złotych. Z uwagi na regulacje intertemporalne, konieczne jest podjęcie niezwłocznych działań minimalizujących negatywne skutki wprowadzanych przepisów.
