Ostatnie miesiące to czas dynamicznych zmian na rynku zarządzania wierzytelnościami. Z jednej strony wywołanych nowelizacjami przepisów, z drugiej zmianami biznesowymi wśród podmiotów branżowych.
Styczeń 2017 r. to długo wyczekiwane przywrócenie funkcjonalności elektronicznego postępowania upominawczego (e.p.u.). Przez ponad rok od nowelizacji przepisów, mimo wielokrotnych apeli środowiska, portal obsługujący e.p.u. nie był dostosowany do nowych zasad naliczania odsetek. Efektywność mechanizmu, który od 2009 znacznie przyspieszał postępowanie w nieskomplikowanych sprawach mających charakter wezwań do zapłaty, spadła w tym czasie z 90% do kilkunastu – kilkudziesięciu procent.
Pierwsze tygodnie minionego roku to także wejście w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, wprowadzającej procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym. Jego celem było umożliwienie zabezpieczenia roszczeń wierzyciela, poprzez zajęcie rachunku należącego do dłużnika, na takich samych warunkach, we wszystkich krajach UE. Europejskie nakazy zabezpieczenia wydane w jednym z państw wspólnoty, są automatyczne uznawane i wykonalne w innych krajach. Rozwiązanie to upraszcza nieco niełatwy proces windykacji podmiotów zagranicznych.
W pierwszej połowie 2017 r. weszła w życie większości przepisów z tzw. pakietu wierzycielskiego, którego celem było ułatwienie przedsiębiorcom dochodzenia swoich roszczeń. Usprawniono m.in. korzystanie z biur informacji gospodarczej tj. wprowadzono obowiązkową wymianę danych między nimi i możliwość uzyskania informacji ze wszystkich podmiotów jednym wnioskiem. Zwiększono także zakres dostępu biur do publicznych rejestrów oraz umożliwiono im tworzenie modeli predykcyjnych. Ustawa poszerzyła także uprawnienia dłużnika wymuszając na wierzycielach regularną aktualizację wpisów w biurach.
Pakiet wierzycielski przewiduje stworzenie Rejestru Należności Publicznoprawnych, usprawnia postępowania grupowe, czy proces zawierania ugód przez podmioty dysponujące środkami publicznymi. Znowelizował także procedurę cywilną, m.in. w zakresie postepowania zabezpieczającego, wyjawienia majątku dłużnika, czy górnej kwoty postępowań uproszczonych. Zmiany te sprzyjają więc rzetelnej weryfikacji zdolności kredytowej kontrahenta, rozwojowi biur informacji gospodarczej czy usprawnieniu procedury zabezpieczania roszczeń.
Czerwiec 2017 r. to ważna uchwała Sądu Najwyższego dotycząca przedawnienia roszczeń bankowych. Orzeczenie przesądziło, że czynności podejmowane przez bank na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nie przerywają biegu terminu przedawnienia wobec cesjonariusza niebędącego bankiem, który tą wierzytelność nabył. Stanowisko to jest konsekwentne z wcześniejszą linią orzeczniczą. Skutki orzeczenia są niezwykle daleko idące – wierzytelności nabyte od banków przez fundusze sekurytyzacyjne jako nieprzedawnione, z chwilą wydania orzeczenia będą traktowane przez większość sądów jako przedawnione.
W lipcu nastąpił debiut giełdowy firmy GetBack. Ruch największego gracza na polskim rynku zarządzania wierzytelnościami, który rozwija swoje struktury w kraju i za granicą to potwierdzenie dobrej koniunktury rynkowej w branży. Obserwowaliśmy także tendencję do konsolidacji poszczególnych spółek. Dotyczy ona nie tylko GetBack (który przejął m.in. EGB Investments), ale także podmiotów zagranicznych, takich jak PRA Group (przejmującego DTPartners) czy Hoist Finance. Zjawisko konsolidacji rynku w Polsce oraz ekspansji na rynki zagraniczne będzie, w zgodnej opinii ekspertów, kontynuowane także w 2018 r.
Sierpień to koniec orzeczniczej sagi dotyczącej statusu komorników sądowych jako płatników podatku VAT. Wydana w ostatnich dniach lipca uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego przesądziła ostatecznie, że komornicy nie mogą doliczać podatku VAT do opłat egzekucyjnych pobieranych od stron postępowania. Orzeczenie to, wraz z interpretacją wydaną przez Ministra Finansów jeszcze w 2015 r. i orzeczeniami Naczelnego Sądu Administracyjnego, pomniejszyła przychody komorników sądowych o 23%.
W II połowie roku intensywnie pracowano nad projektami ustaw o komornikach sądowych i kosztach komorniczych, które wejdą w życie prawdopodobnie w połowie 2018 r. Po raz kolejny znacząco ograniczają one możliwość przyjmowania spraw z wyboru wierzyciela, nakładają na komorników liczne nowe obowiązki, a nadzór nad ich realizacją powierzają nie tylko sądom, ale także Ministrowi Sprawiedliwości. Znacznemu obniżeniu ulegną opłaty egzekucyjne obciążające dłużników, kosztem wyższych opłat dla wierzyciela i dalszego radykalnego ograniczenia przychodów komorników. Budzi to liczne wątpliwości co do zgodności z normami konstytucyjnymi i może doprowadzić do likwidacji części kancelarii i paraliżu postępowań egzekucyjnych.
Inne przygotowywane projekty legislacyjne zakładają zmiany w zakresie przedawnienia roszczeń. Planowane jest skrócenie terminów przedawnienia oraz wprowadzenie zakazu dochodzenia roszczeń przedawnionych od konsumentów. Bardzo dalekiej nowelizacji podlegać będzie także kodeks postępowania cywilnego. Obszerna nowelizacja ma na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowań cywilnych. Zawiera jednak także rozwiązania, które niepokoją środowiska wierzycieli np. zastąpienie tzw. podwójnego awizowania doręczaniem pism przez komorników sądowych. Warto także pamiętać, że w maju 2018 roku wchodzi w życie unijne rozporządzenie (tzw. RODO), dotyczące ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa ich przetwarzania. Firmy, które złamią prawo, narażają się na karę nawet kilku milionów euro.
Bez ątpienia rok 2018 będzie dla rynku zarządzania wierzytelnościami pełen wyzwań. Liczne zmiany ustawodawcze, konieczność przystosowania się do nowych zasad współpracy z komornikami sądowymi czy spełnienia wymogów RODO spowodują, że zarówno wierzyciele, jak i podmioty działające w ich imieniu w najbliższych miesiącach nie będą się nudziły.
