Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 12 grudnia 2018 r., sygn. V Acz 626/18 stwierdził, że trzyletni termin przewidziany w art. 584 k.s.h. jest terminem na dochodzenie roszczeń.
Jak dochodzić roszczeń, gdy spółka jawna przekształca się w komandytową?
Jedna z warszawskich wspólnot mieszkaniowych prowadziła spór sądowy przeciwko deweloperowi w sprawie licznych wad i usterek nieruchomości wspólnej. W czasie jego trwania pozwana spółka przekształciła się z jawnej w spółkę komandytową, której komplementariuszem była spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnota, aby zabezpieczyć swoje interesy wystąpiła więc także z powództwem przeciwko wspólnikom przekształcanej spółki jawnej, ponieważ wszystkie zobowiązania z zawartych umów sprzedaży lokali mieszkalnych powstały w czasie, gdy osoby te były jej wspólnikami.
Wspólnota powołała się na art. 584 k.s.h., zgodnie z którym wspólnicy spółki przekształcanej odpowiadają za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia na dotychczasowych zasadach przez okres trzech lat, licząc od dnia przekształcenia.
Wspólnota powołując się na art. 22 § 2 k.s.h. w związku z art. 31 § 1 k.s.h. wskazała, iż pomimo toczącego się już postępowania przeciwko spółce deweloperskiej, nie ma przeszkód do jednoczesnego wystąpienia z pozwem przeciwko jej wspólnikom oraz komplementariuszowi. W uzasadnieniu pozwu podkreślono, że zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h. każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami i subsydiarnie względem samej spółki. Ta subsydiarna odpowiedzialność wspólników oznacza, że egzekucję z ich majątku można prowadzić dopiero, gdy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna. Nie stanowi to przy tym przeszkody do wcześniejszego wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zgodnie z art. 33 § 2 k.s.h.
Pozwani wspólnicy stali jednak na stanowisku, iż z uwagi na upływ trzech lat od dnia przekształcenia spółki ich odpowiedzialność wygasła. Bez znaczenia pozostawał przy tym według nich fakt, że pozew został wytoczony jeszcze przed upływem tegoż terminu.
Czy odpowiedzialność wspólników rzeczywiście wygasła?
Sąd I instancji uznał, że tak i oddalił złożony przez Wspólnotę wniosek o udzielenie dodatkowego zabezpieczenia roszczenia pieniężnego poprzez obciążenie hipoteką przymusową nieruchomości stanowiącej własność jednego z pozwanych – wspólnika spółki przekształcanej. Sąd ocenił, że odpowiedzialność wspólnika wygasła po upływie trzech lat od dnia przekształcenia spółki, a zatem zdaniem Sądu Wspólnota nie uprawdopodobniła roszczenia. Z takiego toku rozumowania Sądu pierwszej instancji wywnioskować można było, iż również całe powództwo z tych samych przyczyn zostanie w przyszłości oddalone.
Zaskarżone przez wspólnotę postanowienie trafiło więc do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. W zażaleniu podkreślono, że wytoczenie powództwa w okresie trzech lat od dnia przekształcenia skutkuje brakiem możliwości zwolnienia dłużnika z uwagi na upływ terminu zawitego. Kwestia ta nie była dotychczas przedmiotem analizy w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym, więc odwołano się do uchwał Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r. wydanych w sprawach o sygn. III CZP 98/16 i III CZP 113/16. Wprawdzie obydwie sprawy dotyczyły odpowiedzialności przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w przypadku przekształcenia się tego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową (art. 58413 k.s.h.), jednakże z uwagi na to, że obydwa przepisy (tj. art. 584 k.s.h. oraz art. 58413 k.s.h.) regulują właściwie identyczną sytuację, zdaniem Wspólnoty powinny być stosowane w drodze analogii.
Wspólnik ponosi odpowiedzialność, jeżeli wierzyciel wytoczy przeciwko niemu powództwo w okresie biegu terminu określonego w art. 584 k.s.h.
Sąd Apelacyjny przyznał rację Wspólnocie – wywiedziony przez Sąd I instancji wniosek o braku uprawdopodobnienia roszczenia, z uwagi na upływ terminu zawitego wskazanego w art. 584 k.s.h., a w konsekwencji wygaśnięcie roszczenia uprawnionej wobec obowiązanego wspólnika – uznać należy za chybiony. Sąd uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał wniosek o udzielenie dalszego zabezpieczenia Sądowi Okręgowemu Warszawa – Praga do ponownego rozpoznania.
Sąd potwierdził, że termin przewidziany w art. 584 k.s.h. ma charakter zawity, jednak podkreślił, że jego wykładnia nie może sprowadzać się do literalnego brzmienia, a więc uznania, że upływ trzyletniego terminu – bez względu na działania podejmowane przez wierzyciela – powoduje ustanie odpowiedzialności solidarnej wspólników przekształconej spółki. Zdaniem Sądu prowadziłoby to do zanegowania wyrażonej w tym przepisie normy prawnej, której celem było wzmocnienie ochrony wierzycieli. Taka wykładnia byłaby iluzoryczna, pomimo podejmowanych przez wierzyciela czynności (w czasie biegu terminu) zmierzających do realizacji roszczenia (wytoczenia powództwa).
Sąd Apelacyjny po dokonaniu wykładni celowej i systemowej art. 584 k.s.h. uznał, że wskazany w nim termin, mający stanowić granice czasowe odpowiedzialności wspólników, jako termin zawity prawa materialnego, jest w istocie terminem do dochodzenia roszczeń. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że dłużnik będący wspólnikiem przekształconej spółki ponosi solidarną odpowiedzialność na podstawie art. 584 k.s.h., jeżeli wierzyciel wytoczy przeciwko niemu powództwo w okresie biegu terminu określonego w tym przepisie. Ponadto sąd pierwszej instancji poprzez brak odniesienia się do obu przesłanek zabezpieczenia i błędną wykładnię art. 584 k.s.h. nie rozpoznał istoty sprawy, co niezależnie od powołanych w zażaleniu zarzutów, uzasadniało przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny uznał zatem, że Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu wniosku o zabezpieczenie powinien ocenić, w świetle wszelkich wskazanych we wniosku argumentów i dowodów, czy roszczenie Wspólnoty zostało należycie uprawdopodobnione, a nadto czy w ich świetle istnieją podstawy do uznania, że wykazała ona interes prawny w udzieleniu dodatkowego zabezpieczenia.
Zatem jeżeli w czasie biegu trzech lat od dnia przekształcenia wierzyciel wytoczy powództwo przeciwko wspólnikowi przekształconej spółki jego odpowiedzialność nie ustaje.
Postanowienie to jest dobrym znakiem nie tylko dla Wspólnoty mieszkaniowej występującej jako powód w opisanej sprawie, ale także dla wszystkich podmiotów posiadających wierzytelności w stosunku do spółek osobowych, które zostały przekształcone w inne spółki osobowe. Orzeczenie to z całą pewnością rozwiewa wątpliwości co do charakteru terminu określonego w art. 584 k.s.h. i przesądza, że wytoczenie powództwa w przewidzianym tam terminie uchroni przed wygaśnięciem odpowiedzialności wspólnika spółki przekształcanej.
