Sektor zarządzania wierzytelnościami ponownie musi dostosować się do zmieniającego się otoczenia prawnego. Nowe ustawy, rozporządzenia, orzecznictwo Sądu Najwyższego czy Trybunału Konstytucyjnego wywołują potrzebę modyfikacji nie tylko procedur i polityk, ale często także założeń biznesowych. Na jakie wyzwania powinniśmy być przygotowani w najbliższym czasie?
Nowe zasady ochrony danych osobowych
25 maja wejdą w życie przepisy unijnego rozporządzenia dotyczącego danych osobowych (tzw. RODO). Od przedsiębiorców wymaga to dostosowania obowiązujących w firmach procedur, spełnienia nowych obowiązków informacyjnych, czy umożliwienia klientom realizacji ich uprawnień np. do przeniesienia danych, lub prawa do „bycia zapomnianym”. RODO zmieni także zasady powierzenia przetwarzania danych innym podmiotom, wyrażania i cofania zgody na ich przetwarzanie, profilowania konsumentów, a także praktyk marketingowych.
Firmy zarządzające wierzytelnościami powinny skrupulatnie podejść do wykonania tych powinności, gdyż sankcje za ich niedopełnienie mogą być dotkliwe. Obejmują odpowiedzialność odszkodowawczą, karną (nawet do roku pozbawienia wolności) i administracyjną (nawet do 4 mln €).
Ustawy o komornikach sądowych i kosztach komorniczych
Z kolei 1 stycznia 2019 r. wejdą w życie nowe ustawy o komornikach sądowych i kosztach komorniczych. Będzie to rewolucja w zakresie funkcjonowania egzekucji w Polsce. Zmiany dotkną wielu kwestii, w tym statusu komornika sądowego, uprawnień asesorów i aplikantów komorniczych, przebiegu czynności egzekucyjnych, czy egzekucji z ruchomości. Ustawy znaczącą zmniejszą przychody komorników, przy jednoczesnym nałożeniu na nich nowych, kosztownych obowiązków. Wprowadzone regulacje mogą doprowadzić do bankructwa części kancelarii komorniczych i rezygnacji wielu osób z wykonywania tej trudnej służby.
Z punktu widzenia naszej branży, nowe ustawy również trudno uznać za „dobrą zmianę”. Ograniczają one znacząco prawo wierzyciela do wyboru skutecznego i sprawnego komornika sądowego, czy nakładają nowe obowiązki dot. wykazania zasadności egzekucji. Wierzyciele odczują również zmianę w zakresie opłat egzekucyjnych – zwiększona zostanie m.in. wysokości zaliczek, dojdą koszty związane z nagrywaniem czynności egzekucyjnych, czy ponoszeniem opłat za bezskuteczną lub umorzoną egzekucję.
Według szacunków koszty przeprowadzenia egzekucji w pojedynczej sprawie wzrosną nawet o kilkaset procent. Nowe zasady dotyczyć będą nie tylko postępowań rozpoczętych po wejściu w życie nowych przepisów, ale także tych niezakończonych do końca grudnia 2018 r. Rodzi to uzasadnione wątpliwości co do zgodności wprowadzanych rozwiązań z konstytucyjną zasadą niedziałania prawa wstecz.
Zmiany w przedawnieniu roszczeń
W Sejmie trwają także prace nad nowelizacją ustawowych zasad przedawnienia roszczeń. Zmiany zakładają m.in. skrócenie terminów przedawnienia i modyfikację zasad ich ustalania, a także wprowadzenie ustawowego zakazu dochodzenia roszczeń przedawnionych.
Kierunek zmian ocenić należy pozytywnie. Zmuszą one wierzycieli do szybszego dochodzenia roszczeń na drodze sądowo-egzekucyjnej. Wątpliwości budzi jednak sposób sformułowania zapisów ustawowych, który może prowadzić do rozbieżności interpretacyjnych. Pojawiają się także opinie, że planowane przepisy wprowadzające ustawę również łamią konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz.
Nowa procedura cywilna
Ministerstwo Sprawiedliwości chce także znowelizować procedurę cywilną, dążąc do przyspieszenia, uproszczenia i usprawnienia postępowań. Chce to zrobić m.in. przez ich dalszą cyfryzację, ograniczenie możliwości nadużywania praw procesowych, rozszerzenie możliwości orzekania na posiedzeniu niejawnym, rozplanowanie przebiegu postępowania w celu wydania orzeczenia już po pierwszej rozprawie, czy zastępowanie dowodów osobowych pisemnymi oświadczeniami.
Niektóre z proponowanych zmian ocenić należy zdecydowanie pozytywnie – jak np. możliwość żądania odsetek od zasądzonych kosztów sądowych, ograniczenia w zakresie potrącenia w toku procesu, czy liberalizację zasad wzywania na rozprawę świadków i biegłych. Pewne rozwiązania – jak zastąpienie tzw. podwójnego awizowania doręczaniem pism przez komorników sądowych, wprowadzenie sformalizowanych zasad przywracanego postępowania gospodarczego, obowiązkowa obecność na posiedzeniu przygotowawczym, czy możliwość oddalenia oczywiście bezzasadnego powództwa na posiedzeniu niejawnym – niepokoją jednak środowiska wierzycieli.
Podwyżka kosztów sądowych
Powyższa nowelizacja zakłada także podwyższenie opłat i kosztów sądowych. Wzrosną m.in opłaty stałe, pobierane w sprawach o prawa niemajątkowe i o wybrane prawa majątkowe. Dziś wynoszą od 30 do 5 000 zł, po nowelizacji – zamkną się w przedziale od 100 do 10 000 zł. Wzrosną także opłaty stosunkowe, co będzie szczególnie odczuwalne w przypadku dochodzenia roszczeń do 20 000 zł.
Podwyżka czeka także korzystających z postępowań uproszczonych. W postępowaniu nakazowym opłata wyniesie 50% opłaty stosunkowej (obecnie 25%), a w postępowaniu upominawczym powód nie otrzyma zwrotu 75% wniesionej opłaty, w przypadku uprawomocnienia się wydanego nakazu zapłaty. Ustawodawca wprowadza odpłatność za uzasadnienie wyroku sądowego (100 zł), wzywanie świadków i biegłych (100-200 zł) oraz zwiększa koszty odpisów i kserokopii orzeczeń i dokumentów sądowych.
Podsumowanie
Wprowadzenie powyższych zmian legislacyjnych wpłynie znacząco na praktykę zarządzania wierzytelnościami, które staje się procesem coraz bardziej skomplikowanym i drogim. Wiele procedur windykacyjnych musi zostać zmodyfikowanych, a prowadzenie postępowań wymagać będzie większego udziału profesjonalnych pełnomocników. Zmiany są szansą dla podmiotów innowacyjnych i korzystających z nowych narzędzi technologicznych. Ograniczą jednak rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, nieposiadających odpowiednich zasobów.
Jan Prasałek
Legal expert
B2C Credit Management Division
E-mail [email protected]
