Nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie zjawiska opóźnień lub braku płatności. Można je jednak ograniczyć. Wzrost skuteczności odzyskiwania długów przekłada się na pozytywne efekty finansowe, ekonomiczne i podatkowe, zarówno dla konsumentów, przedsiębiorców, jak i samego Państwa.
Wzmocnieniu praw i gwarancji dla wierzycieli, w szczególności będących przedsiębiorcami z sektora MŚP, ma służyć tzw. „pakiet wierzycielski”, którego postulaty zostały skonkretyzowane w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności z dnia 20 października 2016 r. Projekt ten stanowi część przygotowanego przez Ministerstwo Rozwoju pakietu: „100 zmian dla firm – Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców”. Jest on szczególnie istotny zarówno z punktu widzenia firm zajmujących się zarządzaniem wierzytelnościami, jak i samych wierzycieli. Przygotowane propozycje zmian mają w sposób kompleksowy usprawnić dochodzenie należności.
Najważniejsze projektowane rozwiązania zakładają m.in.:
- zmiany w działaniu biur informacji gospodarczej;
- stworzenie Rejestru Należności Publicznoprawnych;
- stworzenie rejestru bezskutecznych egzekucji komorniczych;
- klarowne reguły odpowiedzialności inwestora za zobowiązania wobec podwykonawcy budowlanego;
- usprawnienie procesów cywilnych, m.in. zwiększenie górnego progu wartości przedmiotu sporu w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym;
- szybsze i skuteczniejsze postępowania grupowe, także dla firm.
Istotnym elementem rynku informacji o wiarygodności płatniczej uczestników obrotu gospodarczego jest system wymiany informacji gospodarczych, realizowany przez biura informacji gospodarczej (dalej BIG). Celem proponowanych rozwiązań jest stworzenie powszechnego, możliwie niedrogiego w użytkowaniu i sprawnego systemu wymiany informacji o wiarygodności płatniczej. Obecnie na rynku funkcjonuje pięć biur informacji gospodarczej, co sprawia, że w zasadzie mamy do czynienia z kilkoma równolegle istniejącymi systemami, a z uwagi na brak wymiany danych między nimi – uzyskanie pełnej informacji wymaga odrębnego skorzystania z usług wielu podmiotów. Zapewnienie wymiany informacji między biurami jest więc konieczne. Równie cennym źródłem pozyskiwania informacji dotyczących wiarygodności kredytowej kontrahenta będą dwa nowo powstałe rejestry: należności publicznoprawnych oraz bezskutecznych egzekucji komorniczych. Biura informacji gospodarczej uzyskają dostęp do danych gromadzonych w obu rejestrach. Ich zadaniem będzie pośredniczenie w przekazywaniu informacji z danego rejestru klientowi. W rejestrach zawarte będą informacje odpowiednio o zaległościach podatkowych i o charakterze karnym oraz informacje o przepro-wadzonych bezskutecznie postępowaniach egzekucyjnych.
Jeżeli chodzi o zmiany odpowiedzialności inwestorów budowlanych twórcy projektu wskazują, iż na rynku świadczeń usług budowlanych coraz częściej występują przypadki nieregulowania lub nieterminowego regulowania należności za wykonane świadczenia dotyczące robót budowlanych, w szczególności wykonawcom występującym w procesie inwestowania w charakterze podwykonawców. Proponowana regulacja ma za zadanie stworzenie jasnych zasad odpowiedzialności w relacjach inwestorpodwykonawca, wyważających interesy obu stron: przyznanie podwykonawcom prawa do samodzielnego zgłoszenia inwestorowi (w formie pisemnej) faktu wykonywania robót budowalnych, na podstawie umowy z wykonawcą, ograniczenie odpowiedzialności inwestora do wysokości wynagrodzenia rynkowego za prace faktycznie wykonane przez podwykonawcę, a także wymóg dokonania zgłoszenia zakresu robót wykonywanych przez podwykonawcę.
Kolejną interesującą zmianą jest wprowadzenie ustawowych przesłanek dla zawarcia ugody przez podmioty publicznoprawne. Rozwiązanie to ma na celu zachęcenie podmioty publiczne do polubownego rozwiązywania sporów. Obecnie podmioty te z obawy na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych bardzo niechętnie zawierają ugody. W rezultacie kontrahenci strony publicznej są niepotrzebnie angażowani w wieloletnie procesy, którym można byłoby zapobiec, gdyby nie konfrontacyjne nastawienie strony publicznej.
Podwyższenie progu wartości przedmiotu sporu dla spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym z 10 do 20 tysięcy złotych, spowoduje, że trafi do nich znacznie więcej nowych postępowań, rozpoznawanych do tej pory w trybie zwykłym. Przyczyni się to z pewnością do usprawnienia procesów cywilnych. Nieuregulowana pozostała natomiast kwestia wysokości opłaty stałej od pozwu, określonej w art. 28 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Do pozytywnych zmian należy zaliczyć również zwiększenie efektywności zabezpieczenia roszczeń, dzięki m.in. zmianie sposobu doręczania postanowienia o oddaleniu wniosku o dokonanie zabezpieczenia (doręczenie wyłącznie wnioskodawcy), ograniczeniu czasu trwania postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia do dwóch tygodni.
Korzystny skutek powinny przynieść nowe uregulowania dotyczące postępowań grupowych. Poszerzenie zakresu zastosowania tego trybu, skrócenie czasu trwania postępowań grupowych, a także doprecyzowanie zasad stosowania kaucji, przyczyni się do rozpowszechnienia tego sposobu dochodzenia roszczeń. Zagadnieniem wymagającym szerokiej konsultacji jest ewentualność dopuszczenia postępowania grupowego w tzw. modelu OPT-OUT (wyrok ma skutek wobec wszystkich osób, spełniających określone kryteria członka grupy, bez konieczności podejmowania dalszych czynności, chyba że dana osoba wyraźnie z grupy wystąpi).
Zmiany idące w kierunku ułatwienia dochodzenia wierzytelności w większości spotkały się z poparciem ze strony partnerów społecznych. Kontrowersyjne wydają się regulacje umożliwiające dłużnikowi skuteczne żądanie wpisu do baz danych BIG wzmianki o uznaniu przez niego długu za przedawniony. Negatywnie oceniany jest również brak obowiązku wskazywania w zgłoszeniu wysokości wynagrodzenia podwykonawcy należnego za wykonane roboty.
Należy przyznać, że rozwiązania proponowane w pakiecie idą w dobrym kierunku, aby jednak przyniosły spodziewany efekt, muszą zostać wprowadzone przy zachowaniu standardów prawidłowej legislacji.
