Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która stopniowo wchodziła w życie 14 kwietnia 2023 r., 12 maja 2023 r. oraz 1 lipca 2023 r. stanowi echo nowelizacji z 2019 r. z uwagi na pojawiające się niejasności, co do zaproponowanych w niej rozwiązań. Jedna z tych wątpliwości, została już przez nas przybliżona:
Postępowanie cywilne po nowelizacji – fundamenty oraz cele
Ustawodawca, zauważając potrzebę wyeliminowania niekorzystnych regulacji, określił fundamentalne cele przeprowadzenia nowelizacji, a w szczególności:
- uproszczenie obowiązujących procedur prowadzące do skrócenia czasu trwania postępowań;
- łatwiejszy kontakt dla stron i pełnomocników z sądem;
- usprawnienie konsumentom dochodzenia swoich praw na drodze sądowej – nowe postępowanie z udziałem konsumentów;
- nałożenie wymogu względem profesjonalnych pełnomocników, w taki sposób, że pismo wnoszone przez stronę zastępowaną przez m.in. profesjonalnego pełnomocnika, powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe.
Dwie pieczenie (lub więcej) na jednym ogniu w art. 18314 §2
Instytucja mediacji to furtka dla stron sporu jeżeli przyczyni się do szybkiego i satysfakcjonującego zażegnania konfliktu. Polski ustawodawca od kilku lat z sukcesem propaguje inny sposób rozwiązywania sporów, ponieważ liczba ugód zawartych w sprawach cywilnych w roku 2021 roku wzrosła ponad czterokrotnie w stosunku do roku 2013. Wizja sprawnego zaspokojenia roszczenia po tegorocznej nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego zyskuje jeszcze większego znaczenia, z uwagi na fakt, iż nowo zredagowany przepis daje możliwość zawarcia porozumienia przez strony postępowania w ramach ugody nawet, co do tych roszczeń, które nie są objęte pozwem.
Oznacza to, że wierzytelność dochodzona przez powoda, w innym toczącym się postępowaniu również może zmieścić się w zakresie jednej ugody. Wystarczy, że w momencie sporządzania ugody obejmującej roszczenia z różnych postępowań sądowych strony wymienią te postępowania oraz wskażą właściwy dla tych postępowań sąd. Następnie, sąd z urzędu doręczy postanowienia o zatwierdzeniu ugody, które będą stanowić podstawę do umorzenia innych postępowań w zakresie objętym ugodą. Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy prowadziłoby to do naruszenia przepisów o właściwości rzeczowej, mogącej skutkować nieważnością postępowania, lub właściwości wyłącznej. Jednakże takie rozwiązanie to realny krok prowadzący do przyśpieszenia postępowań.
Czy sąsiadka może zostać pełnomocnikiem? – odpowiedź w art. 88 (pełnomocnik do doręczeń)
Do tej pory K.P.C. Przewidywał dwa rodzaje pełnomocnictwa – pełnomocnictwo procesowe (w tym ogólne bądź do prowadzenia poszczególnych spraw) oraz pełnomocnictwo tylko do niektórych czynności procesowych. Znowelizowany przepis w ramach pełnomocnictwa tylko do niektórych czynności procesowych dodaje możliwość upoważnienia KAŻDEJ osoby fizycznej wyłącznie do odbioru pism procesowych.
Wzrost gospodarczy pobudką dla podwyższenia progu właściwości sądu rejonowego
Przesunięcie progu wartości przedmiotu sporu, od którego zależy właściwość rzeczowa sądu okręgowego w pierwszej instancji znajduje uzasadnienie we wzroście współczynników gospodarczych, a także procesach inflacyjnych. Zmiana polega na podwyższeniu wartości przedmiotu sporu z 75.000 zł do 100.000 zł, gdzie właściwym pozostaje sąd rejonowy.
Płaszcz ochronny dla konsumentów zawarty w art. 45814-16
Polski ustawodawca, w ślad za innymi krajami europejskimi, wprowadził odrębne postępowanie z udziałem konsumentów, o ile jest stroną postępowania. Regulacja świadczy o potwierdzeniu tendencji ogólnoeuropejskiej nie tylko do zwiększania ochrony praw konsumentów, lecz także umacniania ich pozycji w postępowaniu sądowym. Przepisy zupełnie nowego rozdziału mają zastosowanie w przypadku powództw wytaczanych przez konsumenta przeciwko przedsiębiorcy, a także przez przedsiębiorcę przeciwko konsumentowi, o ile konsument ten jest stroną postępowania.
Dodatkową gwarancją ochronną jest utrzymanie właściwości tej regulacji, choćby przedsiębiorca będący stroną postępowania zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej. Również wprowadzenie właściwości przemiennej, polegającej na możliwości wytoczenia powództwa przez konsumenta przed sądem właściwym dla jego miejsca zamieszkania z wyłączeniem spraw, w których właściwość sądu jest wyłączna, świadczy o silnie pro konsumenckim nastawieniu. Konsument, kiedy skorzysta z tej możliwości, znacząco zredukuje koszty związane z prowadzeniem sprawy przed odległym od miejsca zamieszkania sądem.
Przedsiębiorca będzie zobowiązany do powołania wszystkich twierdzeń i dowodów w pozwie jeżeli jest powodem, zaś będąc pozwanym – w odpowiedzi na pozew w terminie, co najmniej tygodniowym wyznaczonym przed przewodniczącego. W przypadku nieprawidłowego powołania twierdzeń i dowodów zostaną one pominięte, chyba, że strona będąca przedsiębiorcą uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo, że potrzeba ich powołania wynikła później. Skuteczną motywacją dla przedsiębiorców do częstszego załatwiania spraw na drodze mediacji jeszcze przed wytoczeniem powództwa powinna być grożąca w przepisie sankcja.
Obciążenie przedsiębiorcy kosztami procesu w całości lub części, a w uzasadnionych przypadkach nawet podwyższonymi, jednak nie więcej niż dwukrotnie, będzie możliwie w trzech sytuacjach: gdy zaniechał on próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchylał się od udziału w niej lub uczestniczył w niej w złej wierze, co za skutkowało zbędnym wytoczeniem powództwa lub wadliwym określeniem przedmiotu sprawy.
Miejsce zamieszkania konsumenta, który jest stroną postępowania, wyznacza właściwość sądu w sprawach kredytów walutowych
Jeden z przepisów, który zaczął obowiązywać już w kwietniu dotyczy zmiany właściwości sądu w sprawach odnoszących się do zawarcia umowy kredytu waloryzowanego, denominowanego lub indeksowanego do waluty innej niż waluta polska, czyli m.in. tak zwanych kredytów frankowych. Do żądań związanych z zawarciem tego rodzaju umowy kredytu zalicza się również roszczenia o ustalenie istnienia lub nieistnienia wynikającego z niej stosunku prawnego, o ustalenie bezskuteczności postanowień tej umowy lub o zwrot świadczeń związanych z jej zawarciem.
Zmiana zakłada, że w okresie pięciu lat od dnia wejścia w życie tego przepisu wszelkie powództwa wytaczane przez konsumentów należy kierować do sądów, zgodnych z okręgami dla ich miejsca zamieszkania. Wydział frankowy SO w Warszawie wyraźnie odczuje tę zmianę, gdzie w niektórych referatach wydziału jeden sędzia rozpatruje nawet 1000 spraw. Jednakże, gdy to bank będzie wytaczał powództwo przeciwko konsumentowi przepis ten nie będzie miał zastosowania.
O czym musi pamiętać profesjonalny pełnomocnik?
Jedna z kluczowych zmian zawarta w art. 128 1 nakłada na pisma wnoszone przez stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wymóg wyraźnego wyodrębnienia: oświadczeń, twierdzeń oraz wniosków, w tym wniosków dowodowych. Wnioski dowodowe zgłoszone tylko w uzasadnieniu pisma przez stronę nie wywołają skutków przewidzianych dla nich na gruncie ustawy – zostaną pominięte przez sąd.
Natomiast pismo procesowe wniesione przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, któremu nie można nadać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych przewodniczący zwraca pismo bez wezwania do jego poprawienia lub uzupełnienia bezpośrednio do profesjonalnego pełnomocnika, pomijając stronę reprezentowaną. Z całą pewnością takie rozwiązanie przełoży się na przyśpieszenie postępowania m.in. ze względu na wyeliminowanie zbyt rozbudowanych pism procesowych, a dzięki dokładnemu wyszczególnieniu wszystkich wniosków we wstępie pisma, czas przeznaczony przez sędziego na zapoznanie się ze sprawą ulegnie znaczącej redukcji. Podmiot, który jest stroną postępowania, ale występuje bez profesjonalnego pełnomocnika, nie został objęty powyższym wymogiem.
Sprawy (nie)bagatelne
Dzięki art. 505 1a k.p.c. i nowym rozwiązaniom w nim zawartym „sprawy bagatelne” w krótszym czasie zostaną skierowane do rozpoznania. Sprawami bagatelnymi określa się sprawy, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 4000 zł. W rządowym uzasadnieniu o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego znajduję się wyjaśnienie zmiany w wartości z 1000 zł na 4000zł – podwyższenie wysokości stanowi odzwierciedlenie wzrostu kwoty pośredniej między wynagrodzeniem minimalnym a przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem. Skład orzekający nie będzie zobowiązany treścią art.148 1 §3, zgodnie, z którym rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w pierwszym piśmie procesowym złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że pozwany uznał powództwo.
Dlatego też zgodnie z art. 5058 §4 uzasadnienie wyroku w sprawach nieprzekraczających czterech tysięcy złotych będzie ograniczało się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Sąd, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy każdorazowo będzie oceniał potrzebę rozszerzenia uzasadnienia o wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia zawiera fakty, które sąd uznał za udowodnione, dowody, na których się oparł, a także przyczyny, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Sąd drugiej instancji nie może uchylić zaskarżonego wyroku i przekazać sprawy do ponownego rozpoznania w przypadku stwierdzenia naruszenia prawa materialnego (a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku) w sprawach bagatelnych.
Kodeks postępowania cywilnego wyróżnia dwie sytuacje, kiedy sąd drugiej instancji może odstąpić od orzekania co do istoty (czyli merytorycznie) i uchylić zaskarżony wyrok. Po pierwsze, w razie stwierdzenia nieważności postępowania, sąd drugiej instancji zniesie postępowanie w zakresie dotkniętym nieważnością i przekaże sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Druga sytuacja zachodzi, jeśli pozew ulega odrzuceniu bądź zachodzi podstawa do umorzenia postępowania, wtedy sąd drugiej instancji dodatkowo odrzuca pozew lub umarza postępowanie – z innych
Ocena nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego – podsumowanie
Czy nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która ma na celu zlikwidowanie przewlekłości polskich sądów okaże się skuteczna? Czy nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego przyczyni się do skrócenia czasu trwania postępowań? Pokaże czas oraz… praktyka. Zachęcamy, zatem do śledzenia naszej zakładki Wiedza, w której doświadczeni praktycy poinformują Państwa, że doszło do pozytywnych zmian, a także przeprowadzą przez kolejne meandry najnowszej nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego.
