W dniu 16 lutego 2017 roku sąd najwyższy wydał uchwałę dotyczącą doręczeń pism w toku postępowania sądowego (sygnatura akt III Czp 105/16). Jaki wpływ uchwała ta będzie miała na praktykę windykacyjną?

Wydana uchwała związana była z pytaniem prawnym zadanym Sądowi Najwyższemu przez jeden z sądów powszechnych. Wątpliwości dotyczyły instytucji tzw. doręczenia zastępczego, przewidzianego w art. 139 k.p.c. Przepis ten reguluję sytuację, w której adresat przesyłki sądowej nie odbiera jej pod wskazanym adresem zamieszkania. W takim przypadku, operator pocztowy zobowiązany jest do pozostawienia przesyłki w placówce pocztowej, pozostawiając odbiorcy tzw. awizo. Termin na odbiór korespondencji wynosi wówczas 7 dni. W przypadku podwójnego zawiadomienia i braku odbioru pisma, przyjmuje się iż pismo zostało skuteczne doręczone.

Instytucja tzw. doręczenia zastępczego była wcześniej przedmiotem licznych kontrowersji. Z jednej strony stanowi czasem jedyną broń przeciwko stronom postępowania, które świadomie i celowo unikają odbioru korespondencji. Z drugiej jednak instytucja ta wymaga ostrożnego stosowania, na co zwracał uwagę także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 15 listopada 2002 r (sygnatura akt SK 6/02). Stwierdzając zgodność tego przepisu z Konstytucją Trybunał zaznaczył jednocześnie, iż doręczenie zastępcze jest instytucją pozostającą na granicy konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu. Zapewnia jednak jednocześnie szybkość i skuteczność postępowania cywilnego, przy maksymalnym zagwarantowaniu praw obu stron do rozpatrzenia sprawy oraz do obrony ich materialnoprawnych i procesowych interesów.

W stanie faktycznym, którego dotyczyła wskazywana powyżej uchwała SN, wątpliwości sądu budziła możliwość doręczenia zastępczego, w sytuacji gdy nadawca pisma wskazał nieaktualne nazwisko pozwanej. Przesyłka nadana została na nazwisko panieńskie adresatki i poprawny adres jej zamieszkania. Mimo tego Sąd Najwyższy uznał, iż takie doręczenie nie może być uznane za skuteczne.

Jak podkreślono, adresat pisma powinien być w sposób niebudzący wątpliwości zawiadomiony o nadejściu pisma sądowego oraz o miejscu i sposobie jego odbioru. Z tego względu przy doręczaniu pisma, w szczególności przy doręczaniu tzw. zastępczym, konieczne jest zachowanie wszystkich wymagań formalnych gwarantujących zawiadomienie adresata o nadejściu przesyłki i stworzeniu mu rzeczywistej możliwości jej odbioru.

Jedną z gwarancji skuteczności doręczenia zastępczego, obok prawidłowego, aktualnego adresu, jest także jednoznaczne, niebudzące wątpliwości oznaczenie adresata. Wskazane prawidłowe i aktualne imię i nazwisko indywidualizuje, a zarazem identyfikuje określoną osobę w społeczeństwie, stanowiąc także element konstytutywny wszelkich czynności prawnych i faktycznych podejmowanych przez i wobec tej osoby. Taką funkcję prawną i społeczną spełnia imię i nazwisko wpisane w akcie stanu cywilnego, stanowiącym wyłączny dowód uwidocznionych w nim zdarzeń.

W bezpośrednich kontaktach urzędowych z obywatelem sąd musi posługiwać się jego aktualnym imieniem i nazwiskiem, nawet wtedy, gdy inne oznaczenia pozwalają na jego identyfikację. Powinność ta dotyczy także doręczeń pism sądowych, w tym przede wszystkim tzw. doręczenia zastępczego, wymagającego ze względu na zagrożenie prawa do sądu szczególnej ostrożności, zapobiegliwości i staranności sądu. Doręczenie pod wadliwym adresem oraz błędnym (nieaktualnym) imieniem i nazwiskiem odbiorcy nie może być, bez względu na źródło lub przyczynę błędu, uznane za dokonane.

Z punktu widzenia wierzycieli, mających często nieaktualne dane osobowe swoich dłużników, rozwiązanie powyższe uznać należy za problematyczne. Umożliwia bowiem pozwanym, w toku trwającego postępowania sądowego, skuteczne kwestionowanie otrzymania oświadczeń woli lub pism procesowych. Powód, przed wytoczeniem powództwa, powinien więc dołożyć daleko idącej staranności w ustaleniu nie tylko aktualnego adresu, ale także prawidłowych i aktualnych danych osobowych swoich dłużników.

Jan Prasałek

Legal expert
B2C Credit Management Division

E-mail [email protected]

Poznajmy się

Już ponad 300 firm zaufało naszym kompetencjom!
Napisz do nas: [email protected]
lub zadzwoń na: +48 22 380 33 44