W dniu 13 kwietnia 2017 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę III CZP 4/17, dotyczącą dopuszczalności zasądzenia od wierzyciela na rzecz dłużnika zwrotu kosztów obrony przed egzekucją, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Nastąpi to w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego, w związku z uchyleniem klauzuli wykonalności nadanej tytułowi egzekucyjnemu, na podstawie którego wszczęto to postępowanie.
W uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, że art. 770 KPC, dotyczący bezpośrednio kosztów egzekucji, nie reguluje kwestii kosztów zbędnych oraz kosztów które powstały niecelowym bądź bezpodstawnym wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Rozpatrując zagadnienie prawne Sąd przywołał regulację z części ogólnej Kodeksu cywilnego zawartą w art. 13 § 2 KPC, z którego wynika, że przepisy w procesie stosuje się odpowiednio m.in. do postępowań egzekucyjnych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Sąd Najwyższy dopuścił możliwość zastosowania przepisów ogólnych do postępowania egzekucyjnego, które zostało wszczęte niecelowo lub bezpodstawnie. W tych przypadkach koszty postępowania egzekucyjnego powinien ponosić wierzyciel, jako strona która przegrała sprawę. Odpowiedzialność wierzyciela za koszty niecelowej lub bezpodstawnie wszczętej egzekucji znajduje potwierdzenie w także w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie bowiem z jej art. 49, to wierzyciel uiszcza w takim wypadku opłaty egzekucyjne w sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych.
Z uchwały nie wynika, aby w przypadku każdego umorzenia postępowania egzekucyjnego należały się koszty obrony przed egzekucją, każdy przypadek powinien być oceniany indywidualnie. Ocena, czy egzekucja została wszczęta lub przeprowadzona niecelowo lub bezpodstawnie, uwarunkowana jest okolicznościami konkretnej sprawy. W wypadku, w którym doszło do umorzenia postępowania egzekucyjnego, za istotne dla tej oceny należy uznać przyczyny takiego umorzenia. Umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela (art. 825 pkt 1 k.p.c.), w razie upadku tytułu wykonawczego egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, wskutek uwzględnienia zażalenia dłużnika, można zakwalifikować do tej kategorii spraw. W połączeniu artykułów 13 § 2 KPC oraz 98 § 3 KPC wynika, że wierzyciel który bezpodstawnie wszczął postępowanie egzekucyjne zobowiązany będzie do ponoszenia kosztów wynagrodzenia adwokata bądź radcy prawnego jako pełnomocnika. Przesłanką przyznania dłużnikowi kosztów zastępstwa procesowego jest jednak to, aby pełnomocnik rzeczywiście reprezentował go w tym postępowaniu. W okolicznościach sprawy przesłanka ta jest spełniona, gdyż pełnomocnik dłużnika wystąpił – niezależnie od wierzyciela – z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego.
Stanowisko Sądu Najwyższego jest, w świetle obowiązujących przepisów uzasadnione. Należy jednak pamiętać, że stosowanie reguł wskazanych w orzeczeniu, zależne będzie od indywidualnej oceny danej sprawy i nie może stanowić zasady, w każdym przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego.
Przemysław Chrapek
Junior Specialist
Corporate Client Department
E-mail [email protected]
