W ostatnim czasie na horyzoncie pojawiło kilka istotnych zmian legislacyjnych, które znacząco wpłyną na szeroko rozumiane zarządzanie wierzytelnościami, w tym ich sądowe dochodzenie. Warto przyjrzeć im się z bliska, aby dobrze przygotować ten proces w swoich firmach i nie stracić możliwości odzyskania należności od nierzetelnych kontrahentów.
Nowelizacja Procedury Cywilnej: szybsze postępowania sądowe
Pierwszą istotną zmianą wartą uwagi jest szeroka nowelizacja procedury cywilnej1, mająca na celu uproszczenie procedur i przyspieszenie rozpoznawania spraw. Wprowadzone zostały nowe regulacje, które między innymi zmieniają właściwość sądów okręgowych ustalaną na podstawie wartości przedmiotu sporu (od 100 000 zł), łagodzą zasady prowadzenia posiedzeń przygotowawczych, umacniają zasadę pisemności, zdalnego przeprowadzania rozpraw i rozpoznawania spraw na posiedzeniach niejawnych.
Nowelizacja objęła również swym zakresem procedurę doręczania korespondencji sądowej za pośrednictwem komornika. Wyłączona została możliwość wskazywania sądowi nowego adresu, co stanowi niekorzystną zmianę prowadzącą w rzeczywistości do wydłużania toku postępowania poprzez ich prawdopodobne powielanie i dalsze utrudnianie uzyskania w sprawie tytułu wykonawczego.
Jako pozytywną zmianę wskazać należy wprowadzenie do procedury cywilnej domniemanie doręczenia korespondencji sądowej przedsiębiorcy zarejestrowanemu w CEIDG na ujawniony adres prowadzenia działalności gospodarczej. Zasada ta podlega jednak pewnym ograniczeniom. Domniemanie nie będzie miało zastosowania w razie braku możliwości doręczenia korespondencji ze względu na nieujawnienie w tej ewidencji zmiany adresu do doręczeń. Z uzasadnienia do nowelizacji wynika, że regulacja ta obejmować ma jednak tylko sytuacje, w których faktycznie nie jest możliwe, aby przedsiębiorca pod wskazanym adresem w dalszym ciągu prowadził działalność gospodarczą (np. nieruchomość nie istnieje).
Ochrona konsumentów: przedsiębiorcy muszą być ostrożni przy dochodzeniu należności
Istotnym dla dochodzenia należności jest wprowadzenie nowego rodzaju postępowania odrębnego „Z udziałem konsumenta”, co stanowi dalsze działania ustawodawcy mające na celu rozszerzania ochrony konsumentów. Przedsiębiorcy obciążeni zostali obowiązkiem przedstawiania wszystkich twierdzeń i dowodów na wstępnym etapie postępowania, analogicznie do postępowania gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem działań podejmowanych na etapie przedsądowym. Zaniechania bądź nieprawidłowe działania w ramach polubownego rozwiązaniu sporu mogą skutkować nałożeniem na przedsiębiorcę obowiązku zwrotu kosztów procesu (do wysokości ich dwukrotności), nawet w razie wygrania sporu sądowego z konsumentem.
Dyrektywa NPL: wspólne standardy w zarządzaniu nieobsługiwanymi kredytami
Kolejnym doniosłym aktem, niezaimplementowanym jeszcze do polskiego systemu prawnego, jest Dyrektywa NPL (non-performing loans), która wyznacza wspólne dla całej Unii Europejskiej ramy i wymogi dla obsługi oraz sprzedaży wierzytelności bankowych obejmujących nieobsługiwane (niespłacane) kredyty konsumenckie. Założenie wprowadzenia kompleksowej strategii służącej rozwiązaniu problemu nieobsługiwanych kredytów, daje w rzeczywistości szansę na znaczący rozwój całej branży zajmującej się zarządzeniem tego rodzaju wierzytelnościami.
Wypracowanie wspólnych standardów doprowadzi do powstania wewnątrzunijnego środowiska do radzenia sobie z nieobsługiwanymi kredytami konsumenckimi ujętymi w bilansach bankowych oraz zmniejszenia akumulacji nieobsługiwanych kredytów w przyszłości, a tym samym powiększenia rynku swobodnej działalności podmiotów zarządzających wierzytelnościami bankowymi. Warunkiem wejścia na ten rynek będzie w rzeczywistości tylko uzyskanie odpowiedniego zezwolenia na prowadzenie tego rodzaju działalności. Dla podmiotów, które już teraz nabywają wierzytelności bankowe nie będzie to jednak kwestia w jakimkolwiek stopniu problematyczna. Fundusze sekurytyzacyjne, bo to je oczywiście należy mieć na myśli, są już na tyle rozwinięte i sprofesjonalizowane, że spełnienie podstawowych warunków uzyskania zezwolenia nie powinno spotkać się z jakimikolwiek trudnościami.
Co istotne również na bankach spoczywać będą obowiązki korzystne dla naszego sektora. Wystawienie na sprzedaż nieobsługiwanych kredytów konsumenckich związane będzie z udostępnieniem przez każdy z banków takiego samego pakietu danych. Przełoży się to na przejrzystość sprzedawanych portfeli, zwiększenie wiedzy kupującego na temat nabywanego portfela oraz konkurencyjność rynku, co zawsze działa mobilizująco i w tym przypadku powinno skutkować podnoszeniem wartości tych danych oraz sprzedażą coraz „młodszych” wierzytelności. Termin na implementację upływa z końcem tego roku, więc już niedługo będziemy mogli oceniać efekty wdrożenia tych zmian i ich przełożenia na rynek zarządzania wierzytelnościami bankowymi.
Projekt Rozporządzenia UE w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach: co musisz wiedzieć
Ostatnią istotną zmianą, wartą uwagi, jest przedstawiony niedawno czasie projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (2023/0323).
Celem rozporządzenia jest zwalczanie opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, wspierającym tym samym konkurencyjność przedsiębiorstw, w szczególności MŚP. Skrócone mają zostać terminy płatności, do maksymalnie 30 dni kalendarzowych zarówno w transakcjach między przedsiębiorcami, jak i między organami administracji a przedsiębiorstwami, w których to transakcjach dłużnikiem jest organ publiczny.
Zgodnie z projektem Rozporządzenia wyłączona została możliwości zrzeczenia się prawa do uzyskania odsetek za opóźnienia w płatnościach, ponieważ odsetki takie pełnią dwojaką funkcję: stanowią część rekompensaty za szkodę poniesioną przez wierzyciela z powodu opóźnienia oraz są karą dla dłużnika za naruszenie postanowień umowy. Podwyższeniu podlegać będzie również wartość rekompensaty za koszty odzyskiwania należności – z 40 euro na 50 euro, również bez możliwości zrzeczenia się prawa do jej uzyskania.
Dodatkowo zmiany objąć mają procedury weryfikacji lub przyjęcia towarów i usług, procedury odzyskiwania należności w przypadku roszczeń bezspornych, organy egzekwowania prawa, alternatywne procedury rozstrzygania sporów oraz zarządzenie wierzytelnościami i szkolenia z zakresu wiedzy finansowej.
Rozporządzenie będzie miało być stosowane po roku od daty jego wejścia w życie, również w zakresie transakcji handlowych realizowanych na podstawie umów zawartych przed tą datą.
Podsumowując, najnowsze zmiany legislacyjne wprowadzają istotne modyfikacje w procesie zarządzania wierzytelnościami. Dla firm jest to kluczowy moment, aby zrozumieć te zmiany i dostosować swoje strategie w celu skutecznego odzyskiwania należności oraz utrzymania konkurencyjności na rynku.
