28 maja 2018 r. Prezydent podpisał nowelizację Kodeksu Cywilnego i innych ustaw. Wprowadza ona daleko idące zmiany w przedawnieniu roszczeń. Ustawa wejdzie w życie 9 lipca 2018 roku. Co to oznacza w praktyce?
POWRÓT DO PRZESZŁOŚCI
Największe emocje wywołuje planowane wprowadzenie obowiązku badania przez sąd z urzędu, czy roszczenie, którego zasądzenia żąda wierzyciel, uległo przedawnieniu. Rozwiązanie takie obowiązywało w polskim prawie cywilnym do końca września 1990 roku. Do tego czasu, zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 117 k.c., sądy, państwowa komisja arbitrażowa i inne organy rozpoznające spory, badały i uwzględniały upływ terminu przedawnienia z urzędu. Na mocy nowelizacji Kodeksu Cywilnego z 28 lipca 1990 roku usunięto przepisy wprowadzające te zasady. Jak wskazywano w uzasadnieniu, spowodowane to było wzmocnieniem zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego i autonomią procesową stron.
NIEJASNOŚCI INTERPRETACYJNE
Mimo licznych krytycznych uwag zgłaszanych w toku prac nad projektem, ustawodawca zdecydował o pozostawieniu nieprecyzyjnego i budzącego wątpliwości brzmienia art. 117 § 21 k.c. Zgodnie z nim, po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Nie do końca wiadomo jednak, co to w praktyce oznacza. Niewątpliwie sądy badały będą fakt przedawnienia roszczenia z urzędu w postępowaniach cywilnych. Czy oznacza to jednak także, że wierzyciel nie może dochodzić takiego roszczenia na drodze polubownej, skoro przedawnienie roszczenia nie powoduje jego wygaśnięcia? Jeżeli wolą ustawodawcy jest zakaz „domagania się zaspokojenia” również w postępowaniu polubownym, to jakie będą konsekwencje takich działań? Czy wierzyciel może narazić się na karę ze strony UOKiK? Kto będzie kontrolował taki zakaz i w jaki sposób?
PRAWO JEDNAK DZIAŁA WSTECZ
Zaskakująco skonstruowano także przepisy przejściowe, wprowadzające analizowaną ustawę. Są one bowiem diametralnie różne dla wierzycieli będących konsumentami i nieposiadających tego statusu. Zgodnie z art. 5 ustawy, do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy k.c. w brzmieniu dotychczasowym. W przypadku natomiast roszczeń przedawnionych według nowych regulacji, przysługujących przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, sąd będzie zobowiązany badać fakt przedawnienia z urzędu. W praktyce więc dla wierzycieli dochodzących w postępowaniach sądowych roszczeń przeciwko konsumentom, prawo będzie działało wstecz. Wszystkie zaś postępowania sądowe przeciwko konsumentom, które nie zostaną prawomocnie zakończone do dnia wejścia w życie ustawy, o ile roszczenie jest przedawnione – zostaną zakończone oddaleniem powództwa, nawet jeżeli konsument nie zgłosił stosownego zarzutu procesowego. W mojej ocenie rozwiązanie to jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą równości wobec prawa.
SKRÓCENIE TERMINÓW PRZEDAWNIENIA I ZMIANY DLA BIG
Ustawa skraca ponadto ustawowe terminy przedawnienia roszczeń. Zmniejszeniu, z 10 do 6 lat, ulegnie tzw. podstawowy termin przedawnienia. Bez zmian pozostanie on w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych. Skróceniu, z 10 do 6 lat, ulegnie także termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem lub ugodą sądową.
Krótsze okresy przedawnienia roszczeń uwzględnione zostaną także w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Do rejestru BIGów będzie można bowiem wpisać jedynie roszczenia młodsze niż 6 lat, liczonych od dnia wymagalności lub stwierdzenia orzeczeniem czy ugodą sądową. Ponadto, wykreśleniu ulegać będą wpisy starsze niż 6 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, jeżeli dłużnikiem jest konsument. W przypadku roszczeń stwierdzonych orzeczeniem czy ugodą sądową, termin ten liczony jest od dnia stwierdzenia roszczenia.
Jan Prasałek
Legal expert
B2C Credit Management Division
E-mail [email protected]
