Wymóg rejestracji jest wymogiem formalnym, który zasadniczo pozostaje bez wpływu na materialne warunki prawa do odliczenia kwot podatku naliczonego przez nabywcę usług, jeśli usługi zostały wykonane przez wystawcę faktur, wystawca faktur jest znany, powstał po jego stronie obowiązek w VAT należnym z tytułu świadczenia usług lub dostawy towaru, a nabywca wykorzystał je do czynności opodatkowanych. Co istotne, pomimo braku stosownej rejestracji, po stronie wykonawcy usług, dostawcy towarów za wynagrodzeniem i jednocześnie wystawcy faktur powstaje, co do zasady, obowiązek w VAT należnym. Wobec tego nabywca nabywa prawo do odliczenia kwot podatku zapłaconych wykonawcy lub dostawcy w wynagrodzeniu za nie.
Nabywca nie może ponosić odpowiedzialności, polegającej na utracie prawa do odliczenia, za to, że jej rzeczywisty kontrahent, świadczący rzeczywiste usługi na jego rzecz lub dokonujący rzeczywistej dostawy nie dopełnił obowiązku zarejestrowania się jako podatnik VAT. Prawo do odliczenia nie jest instrumentem służącym egzekwowaniu obowiązku rejestrowania się przez podatników VAT. Czuwanie nad przestrzeganiem tego formalnego wymogu przez podatników VAT leży w kompetencjach organów.
Z punktu widzenia prawa do odliczenia po stronie nabywcy usług lub towarów w sposób odpłatny, najistotniejsze jest, że u jej kontrahenta powstał obowiązek podatkowy w VAT należnym z tytułu odpłatnego świadczenia usług lub odpłatnej dostawy towarów. W takiej sytuacji do właściwego organu podatkowego należy niezwłoczne podjęcie rozstrzygnięć i czynności w celu odzyskania należnego VAT od podmiotu zobowiązanego, nie zaś pozbawianie nabywcy prawa do odliczenia kwot podatku naliczonego, zapłaconych w cenie za rzeczywiście wykonane świadczenia, dostarczone towary. W erze JPK szybkie ustalenie przez organy podatkowe podmiotów niezarejestrowanych do celów VAT nie powinno nastręczać trudności, zaś ustalenie braku rejestracji podmiotu sprzedającego nie powinno w pierwszej kolejności wiązać się z zawiadomieniem o tym nabywcy towaru czy usługi w celu wywołania u niego niepewności co do prawidłowości złożonych rozliczeń.
Stanowisko organów podatkowych polegające na odmowie prawa do odliczenia VAT w sytuacji gdy dostawca jest znany a do dostawy faktycznie doszło prowadzi do zakłócenia funkcjonowania systemu VAT, skoro z jednej strony zmierza do pozbawiania nabywców prawa do odliczenia, a z drugiej strony, właściwy organ podatkowy ma otwartą drogę do uzyskania podatku należnego od jej kontrahenta, na którym spoczywa obowiązek podatkowy z tytułu odpłatnego świadczenia usług lub odpłatnej dostawy towarów.
W przedstawionym duchu utrzymane jest orzecznictwo TSUE (np.: C-33/13, C-255/02, C-80/11 i C-142/11 C-101/16) oraz pojawiające się orzeczenia sadów krajowych w tym ostatni wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 marca 2018 r. (I FSK 769/16).
Powyższe jest bardzo istotne z punktu widzenia uczciwych nabywców w świetle obowiązku składania JPK i wysłanych do nabywców towarów i usług informacji sugerujących brak prawa do odliczenia VAT lub poddających w wątpliwość złożone rozliczenia.
Kamil Kuczyński
Counsel
Tax Department
E-mail [email protected]
