W związku z napływem uchodźców z terytorium Ukrainy, została uchwalona i podpisana przez Prezydenta RP ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Przepisy ustawy obowiązują z mocą wsteczną, tj. od dnia 24 lutego 2022 r. Celem regulacji jest udzielenie pomocy obywatelom Ukrainy, którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku konfliktu zbrojnego na terytorium ich państwa.
PRZEDMIOT REGULACJI:
- Legalizacja pobytu oraz zasady przedłużania okresu legalnego pobytu;
- Uproszczona procedura powierzenia pracy obywatelom Ukrainy, przebywającym legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- Zakres pomocy organizowanej przez wojewodów, jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty;
- Fundusz Pomocy;
- Uprawnienia studentów, nauczycieli akademickich oraz pracowników naukowych, którzy przyjechali z terytorium Ukrainy oraz zasady organizacji i funkcjonowania polskich uczelni;
- Zasady kształcenia, wychowania i opieki sprawowanej nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy;
- Zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez obywateli Ukrainy.
W ramach niniejszego artykułu skoncentrujemy się na kwestii legalizacji pobytu i pracy obywateli Ukrainy.
KTO JEST ADRESATEM SPECUSTAWY?
- Obywatele Ukrainy,
- Obywatele Ukrainy posiadający Kartę Polaka,
- Rodzina obywatela Ukrainy, który jest objęty Kartą Polaka,
- Małżonek obywatela Ukrainy,
którzy legalnie przekroczyli granicę polsko – ukraińską w terminie od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi w Ukrainie i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należy zauważyć, że ustawa nie ma zastosowania wobec obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli polską granicę z terytorium innego państwa. Dodatkowo, warto pamiętać, że pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny przez okres 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r. Wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium RP na okres dłuższy niż miesiąc pozbawia go prawa do legalnego pobytu.
KTO NIE JEST ADRESATEM SPECUSTAWY?
Regulacje zawarte w niniejszej ustawie nie mają zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają:
- zezwolenie na pobyt stały,
- zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
- zezwolenie na pobyt czasowy,
- status uchodźcy,
- ochronę uzupełniającą,
- zgodę na pobyt tolerowany.
Ponadto, obywatele Ukrainy, którzy złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej lub zadeklarowali zamiar złożenia takiego wniosku nie podlegają regulacjom specustawy, chyba że wnioski bądź deklaracje zostaną przez nich wycofane.Adresatem specustawy nie jest obywatel innego państwa, który przekroczył granicę polsko – ukraińską w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, chyba że jest małżonkiem obywatela Ukrainy albo rodziną obywatela Ukrainy posiadającego Kartę Polaka.
Adresatem specustawy nie jest obywatel innego państwa, który przekroczył granicę polsko – ukraińską w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, chyba że jest małżonkiem obywatela Ukrainy albo rodziną obywatela Ukrainy posiadającego Kartę Polaka.
LEGALIZACJA POBYTU I PRACY:
Początkowo, wjazd obywatela Ukrainy na terytorium Polski jest rejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej. W sytuacji, gdy nie została dokonana rejestracja do systemu teleinformatycznego, to obowiązkiem obywatela Ukrainy jest złożenie wniosku o wpis do tego rejestru w terminie 60 dni od dnia przekroczenia granicy do organu gminy. Jest to ważny krok, aby obywatel Ukrainy mógł ubiegać się o nadanie mu numeru PESEL i żeby jego pobyt na terytorium Polski był uznany za legalny. Został również przewidziany specjalny tryb uzyskanie numeru PESEL, który znosi obowiązek wykazywania podstawy prawnej dla jego posiadania.
Ponadto, specustawa określiła warunki ubiegania się o pobyt czasowy. Taka możliwość występuje w sytuacji, gdy obywatel Ukrainy przebywa na terytorium Polski ponad 9 miesięcy od dnia przekroczenia granicy polsko – ukraińskiej, a nie później niż w terminie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r. W przypadku udzielonego zezwolenia, obywatel Ukrainy nie musi ubiegać się o zezwolenie na pracę.
Zatrudnienie obywatela Ukrainy może mieć miejsce w sytuacji, gdy jego pobyt na terytorium Polski jest uznawany za legalny na podstawie omawianej ustawy, bądź przebywa on legalnie na podstawie innych tytułów pobytowych. Obowiązkiem osoby powierzającej pracę jest poinformowanie właściwy Urząd Pracy o podjęciu pracy przez obywatela Ukrainy w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy. W takiej sytuacji, podmiot powierzający pracę powinien dokonać zgłoszenia za pośrednictwem portalu praca.gov.pl. Jednakże, ustawa nie określa ulg oraz zmian związanych z opłatami składek ZUS od wynagrodzenia obywatela Ukrainy.
W sytuacji, gdy obywatel Ukrainy legalnie przebywa na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej, lecz termin jej ważności kończy się od dnia 24 lutego 2022 r., to na pomocy przepisów specustawy okres ten ulega przedłużeniu do dnia 31 grudnia 2022 r.
Natomiast, podjęcie i wykonywanie działalności gospodarczej przez obywatela Ukrainy może nastąpić na takich samych zasadach jak w przypadku polskich obywateli, lecz muszą zostać spełnione przesłanki legalnego pobytu oraz posiadania numeru PESEL. Należy pamiętać, że w przypadku, gdy pobyt przestanie być legalny, to przedsiębiorca podlega wykreśleniu z rejestru CEIDG na zasadach ogólnych.
