Termin „sygnaliści” jest już chyba znany każdej organizacji w Polsce, zatrudniającej pracowników. Niestety, choć od dłuższego czasu było wiadome, że Polska musi wdrożyć unijną dyrektywę o ochronie sygnalistów, a termin na jej wdrożenie mija 17 grudnia 2021 r., wciąż nie znamy ostatecznej wersji ustawy.
Ustawa o sygnalistach – kiedy wchodzi w życie?
18 października 2021 r. na stronie RCL opublikowano co prawda jej projekt (ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (czyli właśnie tzw. sygnalistów)). Wciąż nie ma jednak uchwalonej wersji ustawy. Nowe prawo pojawi się zatem w ostatniej chwili. Co więcej, zaproponowane przepisy nie przewidują żadnego okresu przejściowego dla dużych podmiotów (zatrudniających więcej niż 249 pracowników), co oznacza, że przedsiębiorstwa będą miały mało czasu na wdrożenie nowych regulacji.
Sygnalista w firmie i zakładzie pracy – jak się przygotować?
Pracodawcy muszą zatem przygotować swoje organizacje już teraz na nadchodzące zmiany. Warto podejmować działania w tym zakresie od razu, nie czekając na uchwalenie ustawy, bo może się to okazać dużym wyzwaniem dla organizacji.
Wśród najważniejszych należy wymienić obowiązek przygotowania i ustalenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych, określającego wewnętrzną procedurę zgłaszania naruszeń prawa stosowany przez pracodawcę. Treść takiego regulaminu można przygotować w większej części już teraz, w oparciu o przepisy Dyrektywy i projektu ustawy. Jeśli dana organizacja ma już z kolei wprowadzone odpowiednie procedury whistleblowing, warto poddać je weryfikacji i sprawdzić, czy nie przewidują one nadmiernych obowiązków – w porównaniu z wymaganiami dyrektywy i polskiego projektu ustawy.
Według nowych przepisów, pracodawca będzie miał także obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych. Także do tego obowiązku warto organizacyjnie przygotować się już wcześniej.
Jaka ochrona przysługuje sygnalistom?
Należy także poznać od razu zasady ochrony, którą ustawa przewiduje dla sygnalistów. Ochrona ta nie będzie bezwzględna i obowiązująca w każdym przypadku. Z całą pewnością pojawi się jednak ograniczenie możliwości postawienia sygnaliście zarzutu z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.
Warto wiedzieć, kiedy działania odwetowe będą wykluczone, a kiedy będziemy mogli jednak wyciągnąć konsekwencje za niesłuszne i nieuzasadnione zgłoszenie.
Odpowiedzialność karna za niewdrożenie przepisów o sygnalistach
Do nowych obowiązków należy dostosować się nie tylko dlatego, że procedury w tym względzie są wymagane przez prawo unijne i w swoim założeniu mają zagwarantować większe bezpieczeństwo zarówno firmom jak i pracownikom. Projekt ustawy przewiduje odpowiedzialność karną za niezastosowanie się do wymogów nowej ustawy m.in. karę grzywny, ograniczenia wolności albo do 3 lat pozbawienia wolności za utrudnianie dokonywania zgłoszenia, dokonywanie działań odwetowych wobec sygnalisty, naruszenie poufności tożsamości sygnalisty czy brak ustanowienia procedury wewnętrznej.