W okresie świątecznym popularne jest organizowanie zbiórek, które mają na celu wsparcie różnorodnych inicjatyw społecznych i charytatywnych. Zbiórki mogą być zarówno publiczne, jak i niepubliczne, a każda z nich rządzi się swoimi zasadami i pociąga za sobą określone konsekwencje podatkowe. W tym artykule zostaną ogólnie omówione zasady organizacji zbiórek, ze zwróceniem uwagi na różnice między zbiórkami publicznymi a niepublicznymi. Przyjrzymy się również konsekwencjom podatkowym związanym z organizacją zbiórek, zarówno ze strony podmiotów biorących udział w zbiórce, jak i beneficjentów zbiórki.
Zbiórka publiczna czy niepubliczna?
Zbiórki niepubliczne to te, które są skierowane do wąskiego grona odbiorców, np. pracowników firmy czy rodziców dzieci uczęszczających do danej placówki edukacyjnej lub sportowej. Są one mniej sformalizowane niż zbiórki publiczne.
W przeciwieństwie do zbiórek publicznych, termin „zbiórka niepubliczna” nie jest w sposób ścisły zdefiniowany w polskim prawie. W art. 2 ustawy z dnia 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1672, z późn. zm., dalej: Ustawa) znajdujemy jedynie odpowiedź na pytanie co nie jest zbiórką publiczną. Zgodnie z wolą ustawodawcy zbiórką publiczną nie będzie zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze:
1) na cele religijne, na kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, naukową, oświatową i wychowawczą oraz na utrzymanie duchownych i członków zakonów, jeżeli odbywa się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony
2) w drodze loterii pieniężnych i fantowych (pamiętajmy, że co do zasady organizowanie gier i loterii wymaga uzyskania zezwolenia organów skarbowych)
3) wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzających zbiórkę
4) wśród młodzieży szkolnej na terenach szkolnych, odbywające się na podstawie pozwolenia władz szkolnych
5) w ramach zbiórek koleżeńskich odbywających się w lokalu urzędu publicznego na podstawie pozwolenia kierownika urzędu lub innym zakładzie pracy.
Na co zwrócić uwagę przy zbiórce niepublicznej?
Zbiórki niepubliczne są przeprowadzane bez konieczności uzyskiwania zezwoleń i spełniania wymogów formalnych, jakie obowiązują przy zbiórkach publicznych.
Zbiórki niepubliczne zatem charakteryzują się mniejszą skalą i są skierowane do ściśle określonej grupy osób. Zbiórki takie mogą mieć różnorodną formę, na przykład zbiórka pieniężna wśród pracowników na prezent dla kolegi z pracy, czy zbiórka rzeczy potrzebnych dla lokalnego domu dziecka. W zbiórkach niepublicznych ważna jest transparentność i zgodność z celami, dla których zostały zorganizowane.
Zbiórki publiczne: czym się charakteryzują?
Zbiórki publiczne są otwarte dla szerszego grona odbiorców i wymagają spełnienia szeregu formalności prawnych, zgodnie z Ustawą. Organizator musi utworzyć komitet zbiórkowy oraz uzyskać odpowiednie pozwolenia (szczegóły są opisane w Ustawie).
Zbiórką publiczną jest zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze w miejscu publicznym na określony, zgodny z prawem cel pozostający w sferze zadań publicznych, o których mowa w art. 4 sfera zadań publicznych ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057), a także na cele religijne.
Miejsca publiczne to miejsca ogólnodostępne, a w szczególności ulice, place, parki i cmentarze. Wynika z tego, że zbiórka w sieci, w ramach której dokonuje się bezpośrednio wpłat na rachunek beneficjenta, nie będzie zbiórką publiczną.
O czym należy pamiętać przy organizacji zbiórek?
Podczas organizowania zbiórek, niezależnie od ich charakteru, należy przestrzegać zasad prawnych i etycznych. W przypadku zbiórek publicznych wymagane jest dopełnienie formalności, czyli zgłoszenie zbiórki do odpowiednich organów i przestrzeganie przepisów ustawy o zbiórkach publicznych.
W przypadku zbiórek niepublicznych, mimo że są one mniej sformalizowane, ważne jest przestrzeganie zasad transparentności i uczciwości. Należy zadbać o to, aby wszelkie zebrane środki były prawidłowo zaksięgowane i przeznaczone na deklarowane cele.
Konsekwencje podatkowe uczestnictwa w zbiórkach
Dobra przekazane na cele zbiórki w zależności od podmiotu, na rzecz którego następuje przekazanie, nie wywołują skutków podatkowych albo mogą wywołać możliwość odliczenia części ich wartości od podatku dochodowego.
Niezależnie od rodzaju zbiórki, w której dany podmiot uczestniczy istotna jest kwestia statusu prawnego odbiorcy.
Odliczyć od podstawy opodatkowania można darowizny przekazywane na rzecz:
1) organizacji pozarządowej, która nie należy do sektora finansów publicznych i nie działa w celu osiągnięcia zysku oraz prowadzi działalność pożytku publicznego we wspieranej sferze,
2) kościelnej osoby prawnej lub kościelnej jednostki organizacyjnej lub
3) stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego
– jeśli jej cel jest zgodny z zakresem celów wymienionych w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub dotyczy kultu religijnego.
Nie istnieje wymóg posiadania przez wspieraną organizację statusu organizacji pożytku publicznego (OPP). Tak samo traktuje się podmioty prowadzące taką działalność w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej lub w państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
Podmioty podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT)
Zgodnie z ustawą z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, firmy mogą odliczyć od podstawy opodatkowania darowizny przekazywane na cele określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jednak łączna wysokość odliczeń nie może przekroczyć 10% dochodu. Do darowizn odliczanych należą te, które są przekazywane na działania z zakresu pożytku publicznego, na cele kultu religijnego, na cele kształcenia zawodowego przekazywane szkołom publicznym, a także darowizny, których przedmiotem są komputery przenośne przekazane na rzecz określonych podmiotów.
Należy w tym miejscu pamiętać, że w przypadku zbiórki np. w zakładzie pracy, w której oprócz zebranych pieniędzy przez pracowników swój wkład finansowy ma przedsiębiorstwo, to ewentualne odliczenie przedsiębiorcy dotyczy jego wkładu do zbiórki, a nie całości przekazywanych środków pieniężnych czy dóbr.
Zbiórki a podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
W przypadku osób fizycznych zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, możliwe jest odliczenie darowizn na cele pożytku publicznego, kształcenia zawodowego, cele kultu religijnego, cele charytatywno-opiekuńcze kościoła, kulturę i renowację zabytków, cele krwiodawstwa oraz walkę z pandemią COVID-19. Limit odliczeń wynosi 6% dochodu.
Warto zauważyć, że nie podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania darowizny:
1) na rzecz osób fizycznych
2) niektórych typów organizacji (np. prowadzących działalność gospodarczą, która polega na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami)
3) zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów
4) odliczonych od przychodu na podstawie ustawy o ryczałcie lub odliczonych od dochodu na podstawie ustawy PIT.
Podmiot przekazujący darowiznę ma obowiązek jej odpowiedniego udokumentowania. Jeśli podmiot chce odliczyć dokonaną darowiznę to należy zadbać aby z dokumentów jednoznacznie wynikało kto przekazał darowiznę i na czyją rzecz. Ważne jest, aby darowizna była przekazana na określone cele i fakt ten został odpowiednio udokumentowany.
Konsekwencje podatkowe w podmiocie otrzymującym darowizny
Jeśli darowizny otrzymuje podmiot, na rzecz którego przekazana darowizna mogłaby być odliczana od podstawy opodatkowania (wskazane wyżej), to co do zasady nie będzie opodatkowana.
Przekazanie darowizny na rzecz innych podmiotów, w tym przedsiębiorcy lub osobie fizycznej, może spowodować konieczność zapłaty przez nich podatku. W przypadku przedsiębiorstw będzie to przychód do opodatkowania na zasadach na jakich dany podmiot się rozlicza, a w przypadku osób fizycznych – w zależności od wysokości przekazywanej darowizny (np. darowizna od jednego podmiotu w wysokości większej niż 5733 zł) – może podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W przypadku zbiórek od wielu osób, jeśli kwoty nie są duże i łącznie nie przekraczają 5733 zł, obdarowany nie zapłaci podatku. Ne będzie miało większego znaczenia czy przekazanie środków zebranych w ramach zbiórki formalnie nastąpi od jednej czy wielu osób. Jeśli nie chcemy narazić otrzymującej wsparcie osoby na konieczność zapłaty podatku, powyżej kwoty 5733 zł należy zadbać o właściwą dokumentację, z której wynikać będzie, że od nikogo obdarowywany nie otrzymuje kwoty większej niż wspomniana. W przeciwnym razie po stronie osoby otrzymującej efekty zbiórki powstanie obowiązek zapłaty podatku. Jeśli wsparcie ma być udzielone osobie, a kwoty przekazywane przez poszczególnych uczestników zbiórki maja przekraczać wskazaną wartość, należy rozważyć czy nie lepiej organizować zbiórkę za pośrednictwem podmiotu, którego podopiecznym jest dana osoba. To może pozwolić na najbardziej efektywne wsparcie bez obciążeń natury podatkowej, z jednoczesnym nabyciem przez darczyńcę prawa do odliczenia od podstawy opodatkowania udzielonego wsparcia.
Podsumowanie: co jest ważne przy organizacji zbiórek świątecznych?
Organizowanie zbiórek świątecznych w firmach jest ważnym sposobem na wsparcie różnorodnych inicjatyw społecznych i charytatywnych. Aby jednak przeprowadzić je zgodnie z prawem i uniknąć nieporozumień podatkowych, niezbędne jest zrozumienie różnic między zbiórkami publicznymi a niepublicznymi. Ważna jest też świadomość konsekwencji podatkowych związanych z organizacją zbiórek. Dokładne planowanie i przestrzeganie obowiązujących przepisów gwarantują, że zarówno organizatorzy, jak i beneficjenci zbiórek odniosą z nich największe korzyści.
Niniejszy artykuł ma charakter ogólny i nie powinien być podstawą podejmowania decyzji w zakresie podatkowym, gdyż charakter danej zbiórki i jej szczegółowe rozwiązania mogą inaczej determinować obowiązki osób uczestniczących w zbiórce oraz podmiotów, do których trafiają efekty zbiórki.
